Calendulazalf, de tijdloze alleskunner

Mijn ‘go-to’ eerste-hulp-zalf

De calendulazalf is mijn persoonlijke eerste-hulp-zalf. Of je nu een huid hebt die wel wat hersteld, verzacht of ondersteund mag worden, een huid die geïrriteerd is of geschaafd, onzuivere huid of gevoelige huid. Voor je gezicht, je gevoelige nagelriemen, je gebarsten hiel of je schrale elleboog; de calendulazalf is te gebruiken voor je hele lichaam. Ook geschikt om je gezicht mee te reinigen, je oog make-up te verwijderen of als lippenbalsem. Overigens is er ook een calendula lippenbalsem verkrijgbaar; aan de calendula lippenbalsem is nog net iets meer bijenwas toegevoegd dan aan de zalf voor wat extra stevigheid. Ideaal voor droge, gebarsten of pijnlijke lippen, maar ook als je je lippen net wat meer ‘shine’ wilt geven zonder er troep op te smeren. De lippenbalsem zit in een handige meeneem stick, zodat ik het altijd mee heb voor onderweg, dus ook bij lichte schaafwondjes en kloofjes enzo.

Calendulacrème?

Als ik ergens op een beurs sta krijg ik vaak de vraag“heb je ook een crème die goed is voor dit of dat?”

Waarop mijn standaard antwoord “nee” is. Tuin van Maria verkoopt namelijk geen crèmes. Waaaaat?! Hoor ik je denken. Geen crèmes? Maar ik zie daar toch een of ander potje met calendula staan en daar iets van rozenzalf en iets met lavendel er in, wat zijn dat dan voor smeersels? Ja, smeersels die heb ik, maar dan in de vorm van zalf en balsem, geen crème of gel. In de volksmond worden deze termen vaak door elkaar gebruikt, maar ik zal je uitleggen wat het verschil is en waarom Tuin van Maria alleen zalf en balsems verkoopt.

Calendulazalf proberen?

Wil je af van die droge, overgevoelige of jeukende huid?

Crème; grotendeels water

Een crème heeft een romigere substantie dan een zalf. Net zoals in zalf zit er in crème ook vet, maar daarnaast vooral ook water. Aan een crème worden daarnaast vaak huidverzorgende en huidherstellende bestanddelen toegevoegd. Een crème wordt meestal gebruikt als onderdeel van de dagelijkse verzorging. Het duidelijkste voorbeeld is natuurlijk dagcrème of nachtcrème. Ook voor wanneer de huid wat extra hulp kan gebruiken zijn er specifieke crèmes (denk bijvoorbeeld aan zonnebrandcrème). Omdat in een crème (substantieel) meer water dan vet zit is een crème uitermate geschikt voor een vettere huid.

Zalf, wat is dat eigenlijk?

Meestal wordt een zalf vaker medicinaal ingezet dan een crème. Een zalf bestaat volledig (of voor het grootste deel) uit vet. Aan een zalf is normaliter geen water aan toegevoegd. Behalve vet, bestaat een zalf meestal uit huidverzorgende en huidherstellende bestanddelen. Een zalf is dus een vettere substantie en trekt daardoor meestal minder snel in de huid. Ideaal voor dagelijkse verzorging van een droge(re) huid of wanneer je de zalf voor specifieke klachten gebruikt.

Tip: (ook wanneer je juist een normale of wat vettere huid hebt); breng de zalf aan nadat je eerst even je handen gewassen hebt of wanneer je net onder de douche vandaan stapt. Als je je lichaam daarna alleen een beetje droogdept, dan trekt de zalf perfect in je huid!

Het eerst licht bevochtigen van je huid is wel belangrijk. Vooral bij de oudere, drogere huid kan het anders zijn dat een zalf een glimmend, vettig laagje op je huid achterlaat…. Dat is minder!

Balsem, niet alleen gebruikt om te balsemen…!

Het Nederlandse woord balsem is afgeleid van het Arabische ‘balsam’, dat welriekend betekend. Kenmerkend aan een balsem is over het algemeen dan ook een sterke geur. Karakteristiek aan een balsem is dat er harsen en etherische oliën inzitten die ervoor zorgen dat het een smeerbaar geheel is. Hars wordt gewonnen uit bomen en struiken. Voor wat betreft de hars gebruikt in balsems is dat voornamelijk hars gewonnen uit struiken of bomen van de Burseraceae familie (balsembomen). Meest bekend zijn de hars van de Boswellia (wierook) en de hars van de Commiphora (mirre). Naast harsen en etherische oliën worden aan balsems vaak ook olie, bijenwas en kruiden toegevoegd. Het geheel wordt gebruikelijk verwarmd zodat alle onderdelen van verschillende hardheid/vloeibaarheid versmelten, hierna laat men het mengsel afkoelen zodat het uithardt en zo de balsem ontstaat. Aan balsems wordt geen water toegevoegd. Hierdoor zijn balsems heel geschikt voor de droge en slappe huid, maar ook bijvoorbeeld wanneer er sprake is van uitdroging door warmte of er juist ondersteuning nodig is om de huid te beschermen tegen de gevolgen van (extreme) kou. Balsems worden over het algemeen heel klacht-specifiek gebruikt. De mix van harsen, kruiden en etherische oliën maken namelijk dat een balsem heel gericht kan werken.

Gel, neeeee..niet alleen voor in je haar

Gels bestaan normaliter uit een mengsel van water en alcohol waaraan werkzame stoffen zijn toegevoegd voor een heilzame werking. Een gel is een ietwat stroperige substantie, die dankzij de hoge concentratie water en alcohol snel verdampt na aanbrengen op de huid, waarna de werkzame stoffen achterblijven om hun werk te doen. Een gel wordt vaak gebruikt voor een kalmerende of koelende werking, vooral voor een beschadigde huid.

Dus; zalf en balsem

Ok..nu weet je hopelijk wat het verschil is tussen zalf, balsem, crème en gel, maar daarmee heb ik nog steeds niet de vraag beantwoord waarom Tuin van Maria juist wel zalf en balsems verkoopt en juist geen crèmes en gels.

Waterhoudende cosmetica, wat is daar op tegen?

Het simpele antwoord is omdat we enkel pure natuurlijke ingrediënten willen gebruiken in onze producten. Water en olie zijn dan wel natuurlijke ingrediënten, maar je herinnert je vast nog van school dat water en olie niet mengen met elkaar. Als je -bijvoorbeeld in een crème- dan toch water en olie wilt mengen heb je daar dus een extra ingrediënt voor nodig, een zogenaamde emulgator. Daarnaast hebben cosmeticaproducten met water als bestanddeel een aanzienlijke kortere houdbaarheidsduur dan die zonder water. Om producten met een waterbestanddeel voldoende lang houdbaar te houden moet er dus ook alweer iets (een conserveringsmiddel) worden toegevoegd. Omdat wij onnodige toevoegingen willen voorkomen, is er aan de producten van Tuin van Maria geen water toegevoegd (en dus ook geen emulgators of toevoegingen om de houdbaarheid te verhogen). Wèl vitamine E-olie, maar die telt eigenlijk niet als ‘toevoeging’ maar om een ingrediënt met een doel. Vitamine E-olie is namelijk geweldig voor je huid en bevordert daarnaast ook nog eens de natuurlijke houdbaarheid van de producten. Win-win dus!

Maar, wat past er dan bij mijn huid?

Nu las je hiervoor dat zalf en balsem vooral heel geschikt zijn voor de droge huid. Dat wil echter niet zeggen dat je met een normale of vette huid geen zalf of balsem kunt gebruiken; integendeel. Daar waar nodig is juist een zalf of balsem perfect als aanvullende ondersteuning. En zoals gezegd, door je huid voor aanbrengen eerst licht vochtig te maken trekt een zalf of balsem ook bij een vettere huid voldoende goed in.

Calendula: de alleskunner

De meeste mensen hebben wel eens van calendulazalf gehoord. Maar weinigen weten echter dat deze zo gewoon lijkende zalf enorm veel toepassingen heeft. Daarom wil ik wat aandacht te besteden aan deze veelzijdige plant, die je wellicht zelfs thuis wel in de tuin hebt staan! Of tijdens een mooie wandeling in de lente, zomer of herfst op een verwilderd stukje land kunt tegenkomen. **Geen zin in achtergrondinformatie? Even doorscrollen om meer over de Calendula Puur Zalf te lezen!*** We kennen de Calendula officinalis in Nederland en België als de Goudsbloem; een plant met oranje tot geelkleurige bloemen. In het Engels wordt de plant Marigold genoemd, een verwijzing naar Maria. Deze verwijzing naar Maria, gecombineerd met dat ik vroeger in mijn eigen tuin goudsbloemen kweekte om te drogen en gebruiken is een goede reden deze blog aan de toepassingen van dit zo veelzijdige plantje te wijden.

Toepassingen van calendula

Eigenlijk mag in geen enkel gezin calendula ontbreken. Waar de moeder calendula in kan zetten bij een pijnlijke menstruatie, kan de vader het gebruiken om zijn zwemmerseczeem te behandelen. De oudste zoon kan wat calendulazalf gebruiken voor zijn tijdens het skaten geschaafde knie, terwijl dochterlief calendula gebruikt als haar favoriete lippenbalsem voor haar droge lippen. En wanneer de jongste telg last heeft van de vijfde ziekte, dankt moeder de goudsbloem voor haar zweetafdrijvende en weerstandverhogende werking^1,2,5,6. Ja, je leest het goed; de toepassingen van de goudsbloem zijn enorm uiteenlopend.

Een kleine zoektocht naar de eigenschappen van calendula leidt al snel naar de verzachtende en ontsmettende werking, huidherstellend vermogen, weerstandverhogend, zweetafdrijvend, schimmelwerend, jeukstillend en wondhelend^1,2,5,6. Wat betreft uitwendige toepassingen zweren mensen bij calendula om geïrriteerde huid of droge huid te herstellen, droge of schrale lippen te hydrateren of littekenvorming tegen te gaan. Maar calendula wordt ook inwendig gebruikt, bijvoorbeeld voor spijsverteringsproblemen^2,5,6.

Calendula voor DIY-ers

Wil je eens wat meer weten hoe je zelf een calendulazalfje kan maken? Bekijk dan dit filmpje. En als je nog vragen hebt, of er zijn nog dingen onduidelijk, laat het me weten!

Fytonutrienten en multi vitaminen

Calendula bevat namelijk een groot aantal verschillende fytonutriënten (kortgezegd; bio-actieve stoffen in eetbare planten). O.a. caroteen, calenduline, flavoxantine, organische zuren, vitaminen, mineralen en verschillende soorten etherische oliën. Naast de antibacteriële, hydraterende en ontstekingsremmende eigenschappen, zorgen deze er o.a. ook voor dat de bloedstroom en zuurstoftoevoer naar wonden en geïnfecteerde gebieden vergroot wordt, hetgeen er voor zorgt dat het lichaam nieuw weefsel kan aanmaken en sneller kan genezen^2,6.

Wist je dat…

21 weetjes over Calendula:

Calendula al sinds de middeleeuwen wordt gebruikt als kruidengeneesmiddel?
Calendula van oudsher het meest populaire eerste-hulp-middel bij schaaf-, snij- en brandwonden is?
Calendula kan helpen om littekenvorming te verminderen?
Calendula ook wordt ingezet tegen eczeem?
Calendula ook inwendig (bijv. als thee) wordt gebruikt? Bijvoorbeeld bij lever- of galklachten.
Calendula gebruikt wordt om te gorgelen? Bijvoorbeeld bij aften in de mond, of een ontsteking in de keel.
Calendula gebruikt kan worden voor het hele gezin?
Calendula uitstekend in je eigen tuin groeit? Zorg voor een zonnig plekje met grond die niet te nat blijft.
Je van calendulabloemen zelf thee kunt trekken? Zowel gedroogde als verse bloemen kun je gebruiken voor thee; nog een reden om deze mooie bloemen in je tuin of perkje aan te planten.
Je gerust wat calendulabladeren door je salade kunt mengen?
Calendula veel gebruikt wordt in homeopatische middelen?
Gezegd wordt dat wanneer calendulabloemen ’s ochtends nog gesloten zijn je maar beter een paraplu kunt meenemen omdat het die dag zal gaan regenen?
Calendulabloemen in de middeleeuwen werden vermalen om te gebruiken als haarkleuring?
In een 12e eeuwse Zeeuwse kruidengids is opgenomen dat alleen al door naar de calendulaplant te kijken, het gezichtsvermogen zou verbeteren, de geest zou verhelderen en het humeur opvrolijkt?
De bladeren van de goudsbloem gebruikt werden als droog kompres bij o.a. hete, pijnlijke, jichtachtige zwellingen?
In de natuurgeneeskunde Calendula tinctuur de bijnaam: “het fytotherapeutische jodium” heeft?
Calendula familie is van kamille, echinacea en ambrosia?
Je calendula beter niet kunt gebruiken als je zwanger bent of wilt worden of borstvoeding geeft? Omdat het een menstruatiebevorderlijke werking heeft.
Je bij menstruatiepijn juist baat kunt hebben bij het drinken van calendulathee? De aanwezigheid van grote hoeveelheden flavonoïden in calendula kan namelijk bijdragen aan het verbeteren van de bloedstroom en het ontspannen van de spieren te ontspannen en daardoor de menstruatie verlichten ^2,6.
Calendula zowel luteïne als bèta-caroteen bevat, dat door het lichaam wordt opgenomen en kan worden omgezet in vitamine A?
Calendula ook regelmatig wordt toegevoegd aan tandpasta? Vanwege zijn antibacteriële en antimicrobiële eigenschappen dat kan helpen tandvlees ontstekingen te verminderen en de vorming van gaatjes en tandplak te voorkomen.

Puur natuur voor op je huid: de Calendula Puur Zalf

De Calendula pure zalf van Tuin van Maria is een goudsbloemzalf op basis van een aftreksel van calendulabloemblaadjes op zonnebloemolie, kokosolie, jojoba-olie en bijenwas maak ik -net zoals alle zalf en balsem van Tuin van Maria- zelf. Het calendula-aftreksel (de calendulaolie so to speak) is eigenlijk een maceraat.

Maceraat, net thee….

Maceraat is een weinig gebruikte term die aangeeft dat het gaat om een aftreksel van planten(delen) in een plantaardige olie. De olie wordt niet verwarmd of verhit, maar de planten(delen) worden gedurende ongeveer een maand in de plantaardige olie bewaard. Gedurende deze maand geven de gedroogde bloemblaadjes hun vet-oplosbare stoffen af. Deze worden opgenomen in de draagolie. Het is eigenlijk net als thee trekken, maar alleen dan niet warm De draagolie verandert daardoor over het algemeen ook van geur en kleur. In het geval van calendula resulteert dit in een olie met een goud-gele, soms zelfs oranje-achtige gloed. Voordat het gebruikt kan worden, moet het mengsel natuurlijk nog worden gezeefd met een zeer fijnmazige zeef (thuis kun je bijvoorbeeld ook een kaasdoek of koffiefilter gebruiken) zodat er geen plantenresten achterblijven. Het overblijvende aftreksel is het maceraat.

Aan dit –door mij zelfgemaakte- maceraat wordt voor het maken van de Calendula pure zalf vervolgens kokosolie en jojoba-olie toegevoegd. Alhoewel zowel kokosolie als jojoba-olie de naam ‘olie’ dragen, zijn het alletwee geen gewone (vloeibare) olies. Jojoba-olie is namelijk een vloeibare was en kokosolie wordt pas rond de 25° vloeibaar. Om die reden wordt kokosolie ook wel kokosvet genoemd. Je kunt het wel raden; kokosolie komt uit het vlees van de kokosnoot. Jojoba-olie komt uit de zaden van de Simondsia California (de jojobastruik).

Jojobaolie versus kokosolie

Jojoba-olie zit boordevol vitamine E en gezonde vetzuren, is een natuurlijke antioxidant, en staat er om bekend (overmatige) talgproductie te vertragen. Daarnaast reguleert jojoba-olie de vochtbalans van huidcellen^3,4. Perfecte ondersteuners voor de toch al alleskunner calendula.

Alletwee deze oliën staan bekend om hun gezonde vetten en hydratherend vermogen. Kokosolie doodt virussen, schimmels en schadelijke bacteriën en werkt ontstekingsremmend³.

Koudgeperste olie

Overigens gebruikt Tuin van Maria gebruikt enkel zogenaamde ‘koudgeperste oliën’. Oliën waarbij alle positieve eigenschappen worden behouden en niet zijn afgebroken door bijvoorbeeld verhitting.

Om het geheel wat minder vloeibaar (lees: smeerbaarder) te maken is er als laatste ingrediënt aan de Calendula Pure Zalf nog bijenwas toegevoegd. Niet zo romig als een calendulacrème, maar wel voldoende smeerbaar.

Mocht het bovenstaande je nieuwsgierig hebben gemaakt en wil je onze Calendula Pure Zalf zelf eens uitproberen, klik dan op onderstaande link om –tegen verzendkosten- een tester opgestuurd te krijgen. Let wel: dit is tijdelijk en zo lang de voorraad strekt.

Zelf calendula kweken?

Goudsbloem is een makkelijke plant die weinig onderhoud vraagt. Kies een grote pot, bloembak of stukje tuin uit waar je de goudsbloem wilt zaaien, zorg er voor dat de grond lichtjes geschoffeld is, strooi de zaadjes uit en bedek met een laagje aarde. Zorg voor een plek met voldoende zon en voedselrijke grond. Zaai je in maart-juni dan bloeien de bloemen datzelfde jaar nog. De uitgedroogde bloemen zorgen weer voor nieuwe zaadjes en dus nieuwe plantjes het jaar er na.

Wil je de bloemen oogsten om er olie, thee, tinctuur o.i.d. van te maken? Pluk ze dan op het warmst van de dag als er geen dauw meer op de bloemen zit en droog ze op een schone theedoek (niet in de directe zon). Alhoewel je ook verse calendula kunt gebruiken voor bijvoorbeeld thee, kun je de gedroogde calendula uiteraard langer bewaren en voor meer doeleinden gebruiken.

Zin om zelf thuis wat te gaan maken?

Leuke invulling voor een workshop, vriendinnenmiddag of babyshower, samen kruidenzalf maken. Natuurlijk met calendulaolie als ingrediënt! De DIY-kit voor 8 personen bestel je hier: https://www.tuinvanmaria.nl/diy-pakket-kruidenzalf

Lekkere face scrub met calendula:

Wel even zorgen dat je amerikaanse measuring cups hebt!

1 cup havermout
½ cup maïsmeel
⅓ cup gedroogde calendulabloemen

Maal de ingrediënten tot het een fijn poeder is en bewaar in een afgesloten (glazen) pot.

Het beste gebruik je een elektrische koffiebonenmaler. Heb je die niet? Schakel dan je keukenapparaat of staafmixer in, alleen zal het geheel dan wat grover zijn.

Om te gebruiken: 1) zorg dat je gezicht wat vochtig is, 2) meng 1 theelepel poeder met genoeg water om er een dikke drab van te maken, 3) smeer het mengsel in cirkelvormige bewegingen op je gezicht, 4) was je gezicht schoon met warm water.

Ben jij van plan zelf goudsbloemen te gaan planten? Gebruik je zelf producten met calendula? Maak je je eigen brouwsels? Super tevreden over onze zalf? Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen!

Disclaimer:

Ik mag dan veel van planten en kruiden afweten; ik ben geen arts en hetgeen ik aanraad staat dan ook niet gelijk aan medisch advies. De informatie op deze website is ondersteunend bedoeld en in geen geval een vervanging van de informatie die door een medisch- of zorgprofessional kan worden verstrekt. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. Iedere aansprakelijkheid voor eventuele ((in)directe) schade, voortvloeiende uit of verband houdende met het gebruik van of (doen) toepassen van informatie, producten of diensten die worden aangeboden via deze website, wordt uitdrukkelijk uitgesloten.

Bronnen:

1: Arora D, Rani A, Sharma A. A review on phytochemistry and ethnopharmacological aspects of genus Calendula. Pharmacogn Rev. 2013;7(14):179-87.

2: AshwlayanVD, Kumar A, Verma M, et al. Therapeutic Potential of Calendula officinalis. Pharm Pharmacol Int J. 2018;6(2):149‒155. DOI: 10.15406/ppij.2018.06.00171

3: Lin TK, Zhong L, Santiago JL. Anti-Inflammatory and Skin Barrier Repair Effects of Topical Application of Some Plant Oils. Int J Mol Sci. 2017;19(1):70. Published 2017 Dec 27. doi:10.3390/ijms19010070

4: Pazmar N, et al. Jojoba in dermatology: a succinct review. G Ital Dermatol Venereol. 2013 Dec;148(6):687-91.

5: PennStateHershey Milton S. Hershey Medical Center: http://pennstatehershey.adam.com/content.aspx?productId=107&pid=33&gid=000228#Medicinal%20Uses%20and%20Indications

6: The Herb Society of America, CALENDULA An Herb Society of America Guide, 2007

Blog

Calendulazalf, tijdloze alleskunner